İlk etirler harada yarandı?

Etir latın sözü  “parfume” sözündən qaynaqlanır, mənası “vasitəsilə cəlb etmək deməkdir”.  Bu qədim dövrlərdə sənət olaraq yaranıb və inkişaf etmişdir. İlk etirlerin hazırlanması Qədim Misirə, Mesepotomiyaya, Qədim Çİn ... Daha çox

İlk etirler harada yarandı?

Etir latın sözü  “parfume” sözündən qaynaqlanır, mənası “vasitəsilə cəlb etmək deməkdir”.  Bu qədim dövrlərdə sənət olaraq yaranıb və inkişaf etmişdir. İlk etirlerin hazırlanması Qədim Misirə, Mesepotomiyaya, Qədim Çİn kimi insan sivilizasiyalarının ilk məskunlaşdığı ərazilərə dayanır. Daha sonrakı dövrlərdə romalılar  və ərəblər tərəfindən daha daha saflaşdırmışdır. Mesopotamiyada eramızdan əvvəl II minillikdə bir mixi yazı lövhəsində bəhs edilən Tapputi adlı bir qadın ilk kimyaçı alim kimi tanınır və o istehsalat ilə məşğul idi. O məhsulları almaq üçün çiçəkləri, yağı və kələmləri digər aromatik maddələrlə distillə edib, süzdükdən sonra durulmağa qoymuş və maye əldə etmişdir. Qədim zamanlarda etirlerin

hazırlanmasında  otlar və ədviyyatlar kimi badam , keşniş , mərsin , mazı qatran və berqamot , eləcə də güllərdən istifidə olunurmuş. Günümüzdə isə hazırlanma prosesi mürəkkəb və fərqli maddələrə dayanır.

Etirlerin ənənəvi və müasir kateqoriyaları

Etirler alınması zamanı istifadfə edilən materiala görə 2 kataqoriyaya bölünür. Ənənəvi kataqoriyada olan qoxuların alınması müasir kataqoriyada olan məhuslların alınmasından daha keçmişə dayanır. 1900-cu illin ətrafında ortaya çıxan ənənəvi kateqoriyaların bəziləri ilə aşağıdan tanış ola bilərik

· Tək Çiçəkli : Müəyyən bir çiçəyin üstünlük təşkil etdiyi qoxular istifadə olunur. Fransız dilində bir “soliflore” deyilir

· Çiçək buketi : Bu məhsulların alınmasında  tək çiçək yox, bir neçə çiçək qoxusundan birgə istifadə olunur. 

· Kəhrəba: Bu etirler vanil , tonka paxlası , çiçəklər və meşələrlə qarışdırılan şirin, az miqdarda heyvan mənşəli kəhrəba və ya labdanum qoxularından istifadə edilərək alınır.

1945-ci ildən sintez texnologiyalarının inkişafı ilə yeni dövr başladı və yeni məhsullarla yeni kateqoriayalar yarandı. 

· Parlaq çiçəkli : Bu kataqoriya tək çiçəkli və çiçəkli buketi ənənəvi kateqoriyalarını özündə birləşdirir.

· Yaşıl : Bu kataqoriyada əzilmiş yaşıl yarpaq qoxularından istifadə olunur .

· Su , Okean , Ozon : Kataqoriyalarında okeanı xatırladan, bir çox androgen etirlere səbəb olan təmiz bir qoxudan istifadə olunur..

·     Sitrus : Bu kataqoriyada sitrus meyvələrinin dəyişkənliyi səbəbindən möhkəm sitrus qoxuların əldə edilməsinə  imkan verdi.

· Meyvəli :Sitrus meyvələrdən başqa şaftalı, qara qarağat, manqo meyvələrindən istifadə olunur.

Etirlerin alınmasında istifadə edilən üsullar:

Parfümlərin alınması sintetik və natural yolla həyata keçirilir. Natural yolla alınan məhsullar yumşaq və incə qoxu nüansları ilə fərqlənsə də sintetik

üsulları alınan qoxular təbiətdə olan monoton qoxuları xatırladır. Sinteks üsulu ilə əldə olunan məhsullar natural yolla alınanlardan daha ucuz

qiymətə başa gəlir. Amma, bu dəyişkənlik hər zaman keçərli olmur.  Natural yolla hazırlanmış etirler çox fərqli üzvi birləşmələri əhatə edir.

Amma, sintetik yolla alınmış məhsullar bir kimyəvi birləşmədən ibarət olur.

Etirlerin ətraf mühitə zərəri necədir?

Gündəlik istifadə vasitəsinə çevrlmiş etirlerin ətraf mühitə təsir edə biləcəyi haqqında fikirləşməmişik. Bəs həqiqətən ətraf mühitimizə, bioloji resurslara zərər vura bilərmi? Məlumdur ki, sintetik məhsullar qoxu baxımından xoş və nisbətən ucuz olur. Bir çox şəxsi təmizləyici mallardan xoşagəlməz qoxunu örtmək üçün çox miqdarda müxtəlif qoxulardan istifadə olunur. Nəticədə müxtəlif gölllərə və açıq əraziyə atılan bu sular heyvanlar və bioloji resurslar üçün təhlükəli ola bilər. Buna təcrübədə Böyük Göllərin çöküntülərində tapılmış sintetik müşkləri misal göstərmək olar. Bu çirkləndiricilər insan və heyvan qidalarına daxil olduqda əlavə sağlamlıq və ekoloji problemlər yarada bilər.